Demans (Bunama) Nedir? Demans Belirtileri Nelerdir? Demans Riskini Hangi Besinler Azaltır?

Uşak Haber - Demansın birçok farklı türü vardır, en yaygın olanı Alzheimer hastalığıdır. Diğer demans türleri arasında vasküler demans, Lewy cisimciği demansı ve frontotemporal demans bulunmaktadır. Demans genellikle yaşlılarda görülür, ancak genç yaşlarda da ortaya çıkabilir. Tedavi genellikle semptomların yönetimine odaklanır, ancak altta yatan nedenlere bağlı olarak farklılık gösterebilir.

DEMANS BELİRTİLERİ NELERDİR

Demansın belirtileri, kişiden kişiye ve demansın türüne göre değişebilir, ancak genellikle şunları içerir:

1.            Hafıza kaybı: Özellikle yakın geçmiş olayları hatırlamakta zorluk yaşama.

2.            Dikkat ve odaklanma sorunları: Konuşmalara odaklanmada güçlük çekme veya görevleri tamamlamakta zorlanma.

3.            Düşünme becerilerinde azalma: Mantık yürütme, problem çözme ve karmaşık kararlar alma yeteneğinde azalma.

4.            Dil sorunları: Kelimeleri bulmada güçlük çekme, cümleleri anlama veya ifade etmede zorlanma.

5.            Mekansal becerilerde azalma: Yol tarif etmede zorlanma, tanıdık yerlerde kaybolma.

6.            Günlük işlevlerde azalma: Kişisel bakım, yemek pişirme, temizlik gibi günlük aktivitelerde zorluk yaşama.

7.            Karar vermede zorlanma: Basit kararları alma veya problem çözme yeteneğinde azalma.

8.            Değişen duygusal durum: Aniden değişen duygusal tepkiler, öfke, huzursuzluk veya endişe.

9.            Sosyal çekilme: İlgi alanlarında azalma, sosyal etkinliklere katılmama.

10.          İşlevsel kayıplar: Anahtarları bulma, evdeki eşyaları yerleştirme konusunda zorluk çekme gibi pratik becerilerde azalma.

DEMANS TEDAVİSİ

Maalesef demansın kesin bir tedavisi yoktur, ancak semptomların yönetimi ve ilerlemesinin yavaşlatılması için çeşitli stratejiler ve tedaviler vardır. Tedavi genellikle semptomların türüne, şiddetine ve demansa neden olan faktörlere bağlı olarak belirlenir. İşte demansın tedavisinde kullanılan bazı yaklaşımlar:

1.            İlaçlar: Demansın belirtilerini hafifletmek veya kontrol altına almak için çeşitli ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar arasında kolinesteraz inhibitörleri (örneğin, donepezil, rivastigmin) ve NMDA antagonistleri (memantin) bulunmaktadır. Bu ilaçlar, belirli demans türlerinde belirtileri azaltabilir veya semptomların ilerlemesini yavaşlatabilir.

2.            Psikososyal destek: Demanslı bireylerin ve ailelerinin yaşadığı duygusal ve pratik zorlukları ele almak için psikososyal destek sağlanabilir. Destek grupları, danışmanlık ve eğitim programları, demansla yaşamak için pratik stratejiler sunabilir ve stresi azaltabilir.

3.            Bilişsel ve fiziksel egzersiz: Bilişsel egzersizler, bilişsel işlevleri desteklemek ve korumak için önemlidir. Bellek oyunları, bulmacalar, zihinsel meydan okumalar ve diğer bilişsel aktiviteler demanslı bireylerin zihinsel işlevlerini korumalarına yardımcı olabilir. Aynı zamanda düzenli fiziksel egzersiz de demansın ilerlemesini yavaşlatabilir ve genel sağlığı iyileştirebilir.

4.            Beslenme ve yaşam tarzı: Sağlıklı bir diyet ve uygun yaşam tarzı seçimleri, demans riskini azaltabilir ve semptomların yönetimine yardımcı olabilir. Antioksidanlar, omega-3 yağ asitleri ve B vitaminleri gibi belirli besin maddeleri, beyin sağlığını destekleyebilir. Ayrıca, sigara içmemek, düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı kiloyu korumak ve düzenli olarak sosyal ve zihinsel etkinliklere katılmak da demans riskini azaltabilir.

Demans tedavisinde, semptomların yönetimi ve yaşam kalitesini artırmak önemlidir. Ancak her bireyin demansı farklıdır, bu nedenle tedavi planı bireyselleştirilmelidir. Tedavi planını belirlemek ve yönetmek için bir sağlık uzmanına danışmak önemlidir.

SAĞLIKLI BESLENME DEMANS RİSKİNİ AZALTIYOR!

Sağlıklı beslenme gerçekten de daha düşük demans riskiyle ilişkilidir ve bilişsel sağlık üzerinde olumlu bir etkiye sahip olabilir.

Araştırmalar, bireyler yaşamlarının ilerleyen dönemlerinde daha sağlıklı bir diyet benimsemeye başlasalar bile, belirli beslenme düzenlerinin demans gelişme riskinin azalmasıyla bağlantılı olduğunu göstermiştir. Çalışmalar, her iki diyeti de en yakından takip eden kişilerin, etmeyenlere kıyasla demans riskinin daha düşük olduğunu göstermektedir. Örneğin, bu yıl BMC Medicine'de yayınlanan ve 60.000'den fazla kadın ve erkek üzerinde yapılan dokuz yıllık bir çalışmada Akdeniz usulü beslenen kişilerde bunama riskinin yüzde 23 daha düşük olduğu görülmüştür.

Demans riskinin azalması ile ilişkilendirilen sağlıklı bir diyetin temel bileşenleri şunlardır:

Meyve ve Sebzeler: Meyve ve sebzeler açısından zengin bir diyet, beyin sağlığını destekleyen temel vitaminler, mineraller ve antioksidanlar sağlar.

Çilek: Tüm meyveler güçlü antioksidan bileşikler olan flavonoidler içerir. Neurology'de yayınlanan büyük bir 2021 çalışması, en yüksek flavonoid alımına sahip kişilerin, daha az flavonoid bakımından zengin yiyecekler yiyenlere göre bilişsel işlevlerinde bir düşüşü kendi kendilerine bildirme olasılığının yüzde 19 daha düşük olduğunu buldu. Özellikle çileklerin beyin hücrelerini zararlı oksidatif stresten koruduğunu ve hafızayı güçlendirmeye yardımcıdır. (Çay ve bitter çikolatada da flavonoidler bulunmaktadır.)

Sağlıklı yağlar: Avokado, zeytin, fındık, tohum ve zeytinyağı gibi gıdalarda bulunan tekli ve çoklu doymamış yağlar, Alzheimer hastalığı için risk faktörleri olan kalp hastalığı ve felce karşı koruma sağlar. Deniz ürünlerinin yanı sıra ceviz, chia ve keten tohumlarında bulunan bir tür çoklu doymamış yağ olan Omega-3 yağ asitleri beyin yaşlanmasını yavaşlatabilir.

Yumurta: Yumurta sarısı, hafıza ve diğer beyin fonksiyonları için önemli bir besin olan kolin açısından zengindir. American Journal of Clinical Nutrition'da yayınlanan ve yaklaşık 500 erkeği kapsayan 2019 tarihli bir çalışmada, fosfatidilkolin adı verilen bir tür kolinin günde her 50 miligram alımı, bunama riskinde yüzde 10'luk bir düşüşle ilişkilendirilmiştir. Erkeklerin diyetindeki ana fosfatidilkolin kaynağı yumurtadır. Büyük bir yumurtada 168 mg kolin bulunur ve bunun yaklaşık yüzde 70'i fosfatidilkolindir.

Fasulye: Baklagiller lif açısından zengindir. (Pişmiş) fincan başına mercimekte 16 gram, nohutta yaklaşık 13 gram ve barbunyada 11 gram vardır. (Günlük değer 28 gramdır.) American Journal of Medicine dergisinde 2022 yılında yaşlı insanlar üzerinde yapılan bir çalışmada, lif alımı arttıkça bilgi işleme, dikkat ve hafızayı ölçen bir beyin fonksiyon testindeki puanların da arttığı bulunmuştur. (Meyveler, sebzeler ve tam tahıllar diğer iyi lif kaynaklarıdır.) Yeterli lif almak aynı zamanda sağlıklı bir kiloyu korumanıza yardımcı olur, kan şekeri seviyelerini dengeler ve kalp sağlığını iyileştirir, bunların hepsi bilişsel sağlıkla bağlantılıdır.

Sağlıklı beslenmenin demans riskini azaltmaya yönelik kapsamlı bir yaklaşımın sadece bir bileşeni olduğunu belirtmek gerekir. Fiziksel aktivite, zihinsel uyarım ve sosyal katılım gibi diğer faktörler de bilişsel sağlığın korunmasında önemli rol oynar.

Daha sağlıklı bir diyete başlamak ve beyin sağlığını desteklemek için olumlu yaşam tarzı değişiklikleri yapmak için hiçbir zaman geç değildir. Yaşamın ilerleyen dönemlerinde bile, bu değişiklikler bilişsel işlev üzerinde faydalı bir etkiye sahip olabilir ve potansiyel olarak demans gelişme riskini azaltabilir.